Werkwoorden & Acties
Wat gebeurt er in het verhaal?
Het hart van elke zin
Werkwoorden brengen verhalen tot leven. Ze vertellen wat personages doen, willen, kunnen en moeten. In het Duits staan werkwoorden vaak op de tweede plaats in de zin.
De onregelmatige werkwoorden die we behandelen zijn zo frequent dat je ze in bijna elke alinea tegenkomt. Met deze kennis kun je de hoofdlijn van elk verhaal volgen.
Hoofdstuk
7
De Reguliere Patronen
Herken het patroon, begrijp honderden werkwoorden
Ongeveer 90% van alle Duitse werkwoorden zijn zwak (regelmatig). Als je het patroon kent, kun je ze allemaal vervoegen.
Zwakke werkwoorden (regelmatig)
Het grootste deel van Duitse werkwoorden. Kijk naar de uitgangen:
→
maken/doen
machen
ich mache
- ik maak
du machst
- jij maakt
er/sie/es macht
- hij/zij maakt
wir machen
- wij maken
ihr macht
- jullie maken
sie/Sie machen
- zij maken/u maakt
Veelvoorkomende regelmatige werkwoorden
lernen
→
leren
Ich lerne Deutsch
- Ik leer Duits
wohnen
→
wonen
Er wohnt in Berlin
- Hij woont in Berlijn
arbeiten
→
werken
Sie arbeitet viel
- Zij werkt veel
spielen
→
spelen
Die Kinder spielen
- De kinderen spelen
kaufen
→
kopen
Wir kaufen Brot
- Wij kopen brood
hören
→
horen
Ich höre Musik
- Ik luister naar muziek
fragen
→
vragen
Er fragt mich
- Hij vraagt mij
antworten
→
antwoorden
Ich antworte ihm
- Ik antwoord hem
zeigen
→
tonen
Sie zeigt das Bild
- Zij toont het beeld
brauchen
→
nodig hebben
Ich brauche Hilfe
- Ik heb hulp nodig
suchen
→
zoeken
Wir suchen den Weg
- Wij zoeken de weg
lieben
→
houden van
Ich liebe dich
- Ik hou van jou
Uitdrukken wat je leuk vindt - GERN
Gern = graag. Zeer nuttig woord!
Ich esse gern Pizza
→
Ik eet graag pizza
Er trinkt gern Kaffee
→
Hij drinkt graag koffie
Wir reisen gern
→
Wij reizen graag
Ich habe dich gern
→
Ik mag je graag
lieber
→
liever
Ich trinke lieber Tee
- Ik drink liever thee
am liebsten
→
het liefst
Am liebsten esse ich Pasta
- Het liefst eet ik pasta
Kennen vs Wissen - Beide betekenen "kennen/weten"
kennen
→
Ik ken hem
Ich kenne ihn
- Ik ken hem
(personen/dingen kennen)
wissen
→
Ik weet het
Ich weiß es
- Ik weet het
(feiten weten)
→
Ken je Maria?
(persoon)
→
Weet je het antwoord?
(feit)
→
Ik ken Berlijn
(plaats)
→
Ik weet waar Berlijn is
(informatie)
Werkwoorden met stamverandering
Enkele sterke werkwoorden veranderen hun stam in du/er vorm:
geben
ich gebe, du gibst, er gibt
sehen
ich sehe, du siehst, er sieht
fahren
ich fahre, du fährst, er fährt
laufen
ich laufe, du läufst, er läuft
Veelvoorkomende werkwoorden met stamverandering
essen
→
eten
Er isst Brot
- Hij eet brood
→ isst
sprechen
→
spreken
Sie spricht Deutsch
- Zij spreekt Duits
→ spricht
nehmen
→
nemen
Er nimmt den Bus
- Hij neemt de bus
→ nimmt
lesen
→
lezen
Sie liest ein Buch
- Zij leest een boek
→ liest
sehen
→
zien
Er sieht mich
- Hij ziet mij
→ sieht
geben
→
geven
Sie gibt mir Geld
- Zij geeft mij geld
→ gibt
helfen
→
helpen
Er hilft mir
- Hij helpt mij
→ hilft
fahren
→
rijden
Sie fährt Auto
- Zij rijdt auto
→ fährt
schlafen
→
slapen
Er schläft lange
- Hij slaapt lang
→ schläft
laufen
→
lopen
Sie läuft schnell
- Zij loopt snel
→ läuft
Scheidbare werkwoorden - Typisch Duits!
Het voorvoegsel gaat naar het einde van de zin:
aufstehen
→
opstaan
Ich stehe um 7 auf
- Ik sta om 7 uur op
ankommen
→
aankomen
Der Zug kommt an
- De trein komt aan
ausgehen
→
uitgaan
Wir gehen heute aus
- Wij gaan vandaag uit
einkaufen
→
boodschappen doen
Sie kauft ein
- Zij doet boodschappen
fernsehen
→
tv kijken
Er sieht fern
- Hij kijkt tv
mitkommen
→
meekomen
Kommst du mit?
- Kom je mee?
zumachen
→
dichtdoen
Mach die Tür zu!
- Doe de deur dicht!
aufmachen
→
openmaken
Ich mache das Fenster auf
- Ik doe het raam open
Hoofdstuk
8
De Essentiële Onregelmatigen
Deze werkwoorden zijn overal
Deze onregelmatige werkwoorden zijn zo frequent dat je ze uit je hoofd moet kennen. Ze komen in bijna elk gesprek en verhaal voor.
WERDEN (worden)
ich werde
→
ik word
Ich werde müde
- Ik word moe
du wirst
→
jij wordt
Du wirst Arzt
- Jij wordt arts
er/sie/es wird
→
hij/zij wordt
Es wird kalt
- Het wordt koud
wir werden
→
wij worden
Wir werden alt
- Wij worden oud
ihr werdet
→
jullie worden
Ihr werdet sehen
- Jullie zullen zien
sie/Sie werden
→
zij worden
Sie werden kommen
- Zij zullen komen
GEHEN (gaan)
ich gehe
→
ik ga
Ich gehe nach Hause
- Ik ga naar huis
du gehst
→
jij gaat
Wohin gehst du?
- Waar ga je heen?
er/sie/es geht
→
hij/zij gaat
Sie geht zur Schule
- Zij gaat naar school
wir gehen
→
wij gaan
Wir gehen ins Kino
- Wij gaan naar de bioscoop
ihr geht
→
jullie gaan
Geht ihr mit?
- Gaan jullie mee?
sie/Sie gehen
→
zij gaan
Sie gehen spazieren
- Zij gaan wandelen
KOMMEN (komen)
ich komme
→
ik kom
Ich komme gleich
- Ik kom zo
du kommst
→
jij komt
Wann kommst du?
- Wanneer kom je?
er/sie/es kommt
→
hij/zij komt
Er kommt aus Berlin
- Hij komt uit Berlijn
wir kommen
→
wij komen
Wir kommen morgen
- Wij komen morgen
ihr kommt
→
jullie komen
Kommt ihr auch?
- Komen jullie ook?
sie/Sie kommen
→
zij komen
Sie kommen spät
- Zij komen laat
Belangrijke uitdrukkingen met MACHEN
Hausaufgaben machen
→
huiswerk maken
Sport machen
→
sporten
Urlaub machen
→
vakantie houden
eine Pause machen
→
pauze nemen
Fehler machen
→
fouten maken
sich Sorgen machen
→
zich zorgen maken
Das macht nichts
→
Dat maakt niet uit
Was machst du?
→
Wat doe je?
Woordvolgorde - De V2-regel
In hoofdzinnen staat het werkwoord ALTIJD op de tweede plaats:
Ich gehe heute ins Kino
[1: Ich] [2: gehe] heute ins Kino
Heute gehe ich ins Kino
[1: Heute] [2: gehe] ich ins Kino
Ins Kino gehe ich heute
[1: Ins Kino] [2: gehe] ich heute
Bij vragen:
Gehst du ins Kino?
(Werkwoord op plaats 1)
Bij bijzinnen:
...weil ich ins Kino gehe
(Werkwoord achteraan)
Met modale werkwoorden:
Ich will ins Kino gehen
(Infinitief achteraan)
Wederkerende werkwoorden
Met sich/mich/dich etc.:
sich freuen
→
zich verheugen
Ich freue mich
- Ik verheug me
sich waschen
→
zich wassen
Er wäscht sich
- Hij wast zich
sich setzen
→
gaan zitten
Setz dich!
- Ga zitten!
sich fühlen
→
zich voelen
Wie fühlst du dich?
- Hoe voel je je?
sich beeilen
→
zich haasten
Wir müssen uns beeilen
- We moeten ons haasten
sich erinnern
→
zich herinneren
Ich erinnere mich
- Ik herinner me
Modale werkwoorden - Willen, Kunnen, Moeten, Mogen
Gebruik deze werkwoorden met een infinitief: ich kann schwimmen (ik kan zwemmen)
KÖNNEN
KÖNNEN (kunnen)
kann
- Ik kan Duits
Ich kann Deutsch
- Ik kan Duits
kannst
- Kun je helpen?
Kannst du helfen?
- Kun je helpen?
kann
- Hij kan niet komen
Er kann nicht kommen
- Hij kan niet komen
können
- We kunnen gaan
Wir können gehen
- We kunnen gaan
könnt
- Kunnen jullie wachten?
Könnt ihr warten?
- Kunnen jullie wachten?
können
- Ze kunnen blijven
Sie können bleiben
- Ze kunnen blijven
MÜSSEN
MÜSSEN (moeten)
muss
- Ik moet werken
Ich muss arbeiten
- Ik moet werken
musst
- Jij moet leren
Du musst lernen
- Jij moet leren
muss
- Zij moet gaan
Sie muss gehen
- Zij moet gaan
müssen
- We moeten wachten
Wir müssen warten
- We moeten wachten
müsst
- Jullie moeten komen
Ihr müsst kommen
- Jullie moeten komen
müssen
- Ze moeten betalen
Sie müssen zahlen
- Ze moeten betalen
WOLLEN
WOLLEN (willen)
will
- Ik wil slapen
Ich will schlafen
- Ik wil slapen
willst
- Wat wil je?
Was willst du?
- Wat wil je?
will
- Hij wil niet
Er will nicht
- Hij wil niet
wollen
- We willen eten
Wir wollen essen
- We willen eten
wollt
- Willen jullie mee?
Wollt ihr mit?
- Willen jullie mee?
wollen
- Ze willen blijven
Sie wollen bleiben
- Ze willen blijven
Gebiedende wijs - Bevelen en verzoeken
Voor commando's en instructies in verhalen:
→
Kom!
Komm!
- Kom!
(Meestal zonder -st)
→
Komen jullie!
Kommt!
- Komen jullie!
(Als normale ihr-vorm)
→
Komt u!
Kommen Sie!
- Komt u!
(Werkwoord + Sie)
→
Ga weg!
→
Wees stil!
→
Wees niet bang!
→
Laten we gaan!
Perfectum (Voltooid tegenwoordige tijd)
Voor het vertellen over het verleden. Haben/sein + ge- vorm:
→
Ik heb gemaakt
Ich habe gemacht
- Ik heb gemaakt
(hebben + ge-)
→
Hij is gekomen
Er ist gekommen
- Hij is gekomen
(zijn + ge- (beweging))
→
Wij hebben gegeten
Wir haben gegessen
- Wij hebben gegeten
(onregelmatig)
→
Zij zijn gereden
Sie sind gefahren
- Zij zijn gereden
(beweging)
Hebben:
Ich habe gearbeitet
(De meeste werkwoorden)
Zijn:
Ich bin gelaufen
(Beweging & verandering)
Positie participium:
Ich habe gestern viel gearbeitet
(Altijd achteraan)
Hoofdstuk
9
Vragen & Ontkenningen
Essentieel voor dialogen
In verhalen stellen personages vragen en ontkennen ze dingen. Deze woorden helpen je dialogen te begrijpen.
Vraagwoorden
Wer?
→
Wie?
Wer ist das?
- Wie is dat?
Was?
→
Wat?
Was machst du?
- Wat doe je?
Wo?
→
Waar?
Wo wohnst du?
- Waar woon je?
Wohin?
→
Waarheen?
Wohin gehst du?
- Waar ga je heen?
Woher?
→
Waarvandaan?
Woher kommst du?
- Waar kom je vandaan?
Wann?
→
Wanneer?
Wann kommst du?
- Wanneer kom je?
Wie?
→
Hoe?
Wie geht es?
- Hoe gaat het?
Warum?
→
Waarom?
Warum fragst du?
- Waarom vraag je?
Wie viel?
→
Hoeveel?
Wie viel kostet das?
- Hoeveel kost dat?
Wie viele?
→
Hoeveel? (telbaar)
Wie viele Kinder?
- Hoeveel kinderen?
Welcher?
→
Welke?
Welches Buch?
- Welk boek?
Wessen?
→
Van wie?
Wessen Auto ist das?
- Van wie is die auto?
Vragen maken - Drie manieren
Inversie:
→
Kom je mee?
Kommst du mit?
- Kom je mee?
(Werkwoord voorop)
Vraagwoord:
→
Waar woon je?
Wo wohnst du?
- Waar woon je?
(Vraagwoord + werkwoord)
Intonatie:
→
Je komt mee?
Du kommst mit?
- Je komt mee?
(Informeel, stijgende toon)
Ontkenningen met NICHT en KEIN
NICHT voor werkwoorden/bijvoeglijke naamwoorden, KEIN voor zelfstandige naamwoorden:
Ich verstehe
→
Ik begrijp het niet
Das ist gut
→
Dat is niet goed
Ich habe Zeit
→
Ik heb geen tijd
Er hat ein Auto
→
Hij heeft geen auto
Ich komme heute
→
Ik kom vandaag niet
Sie ist Lehrerin
→
Zij is geen lerares
Andere negatieve woorden
Deze woorden maken zinnen negatief:
nichts
→
niets
Ich sehe nichts
- Ik zie niets
niemand
→
niemand
Niemand ist da
- Er is niemand
nie/niemals
→
nooit
Ich rauche nie
- Ik rook nooit
nirgends/nirgendwo
→
nergens
Er ist nirgends
- Hij is nergens
weder...noch
→
noch...noch
Weder ja noch nein
- Noch ja noch nee
nicht mehr
→
niet meer
Ich arbeite nicht mehr
- Ik werk niet meer
noch nicht
→
nog niet
Noch nicht fertig
- Nog niet klaar
Veelvoorkomende antwoorden op vragen
Ja, gerne
→
Ja, graag
(Positief antwoord)
Nein, danke
→
Nee, bedankt
(Beleefd afwijzen)
Vielleicht
→
Misschien
(Onzekerheid)
Ich weiß nicht
→
Ik weet het niet
(Onwetendheid)
Das stimmt
→
Dat klopt
(Bevestiging)
Das stimmt nicht
→
Dat klopt niet
(Ontkenning)
Ich glaube schon
→
Ik denk het wel
(Waarschijnlijk ja)
Ich glaube nicht
→
Ik denk het niet
(Waarschijnlijk nee)
Auf jeden Fall
→
In ieder geval
(Zeker weten)
Egal
→
Maakt niet uit
(Onverschillig)
Woorden die dialogen structureren
Also
→
Dus/Nou
(Begin van reactie)
Na ja
→
Nou ja
(Relativering)
Übrigens
→
Trouwens
(Zijspoor)
Eigentlich
→
Eigenlijk
(Nuancering)
Allerdings
→
Echter/Wel
(Tegenstelling)
Trotzdem
→
Toch
(Ondanks dat)
Jedenfalls
→
In ieder geval
(Conclusie)
Sowieso
→
Sowieso
(Hoe dan ook)
Ach so
→
O zo
(Nu begrijp ik het)
Na und?
→
Nou en?
(Onverschillig)