Grammaticale Basis
De bouwstenen van elke Italiaanse zin
Van woorden naar zinnen
Nu je de klanken en basisuitdrukkingen kent, is het tijd voor de grammaticale fundamenten. Je zult deze elementen in ELKE Italiaanse tekst tegenkomen.
Richt je vooral op het herkennen van patronen. Je hoeft nog niet alles perfect te produceren – begrijpen is nu het belangrijkst om je eerste verhaal te kunnen lezen.
Hoofdstuk
4
Lidwoorden & Geslacht
De sleutel tot correcte Italiaanse zinsstructuur
In het Italiaans heeft elk zelfstandig naamwoord een geslacht (mannelijk of vrouwelijk). De lidwoorden passen zich hieraan aan en beïnvloeden ook bijvoeglijke naamwoorden die erbij horen.
Bepaalde lidwoorden (de/het)
Deze gebruik je als je het over iets specifieks hebt:
💡 Tips
- Let op het verschil tussen *il* en *lo*: *lo* gebruik je voor woorden met s + medeklinker, z, ps, gn of x.
- Bij woorden die met een klinker beginnen vervalt de medeklinker: *l’amico, l’amica*.
- In het meervoud verandert *il → i*, *lo/l’ → gli* en *la/l’ → le*.
il
(mannelijk enkelvoud)
→
il libro
= het boek
Voor een medeklinker
lo
(mannelijk enkelvoud)
→
lo studente
= de student
Voor s + medeklinker, z, ps, gn of x
l'
(mannelijk enkelvoud)
→
l'amico
= de vriend
Voor klinker
la
(vrouwelijk enkelvoud)
→
la casa
= het huis
Voor medeklinker
l'
(vrouwelijk enkelvoud)
→
l'amica
= de vriendin
Voor klinker
i
(mannelijk meervoud)
→
i libri
= de boeken
Meervoud van il
gli
(mannelijk meervoud)
→
gli studenti
= de studenten
Meervoud van lo of l'
le
(vrouwelijk meervoud)
→
le case
= de huizen
Alle vrouwelijke meervouden
Onbepaalde lidwoorden (een)
Gebruik deze als je het over iets onbepaalds of in het algemeen hebt:
💡 Tips
- “Un” gebruik je voor de meeste mannelijke woorden; “uno” alleen voor s + medeklinker of z.
- Bij vrouwelijke woorden wordt *una* → *un’* vóór een klinker: *un’amica*.
- Er bestaat geen meervoudsvorm van onbepaalde lidwoorden – gebruik gewoon het meervoud zonder lidwoord.
un
(mannelijk)
→
un ragazzo
= een jongen
Voor medeklinker en klinker
uno
(mannelijk)
→
uno zaino
= een rugzak
Voor s + medeklinker, z, ps, gn
una
(vrouwelijk)
→
una ragazza
= een meisje
Voor medeklinker
un'
(vrouwelijk)
→
un'ora
= een uur
Voor klinker
Geslacht herkennen – Handige patronen
💡 Tips
- Woorden op -o zijn meestal mannelijk, op -a meestal vrouwelijk – maar er zijn uitzonderingen.
- Woorden die op -e eindigen kunnen mannelijk of vrouwelijk zijn: het artikel toont het geslacht.
- Woorden op -zione en -tà zijn bijna altijd vrouwelijk; op -ista kunnen beide geslachten zijn.
-o
Meestal mannelijk
Voorbeelden
libro, ragazzo, albero
Uitzonderingen / Tips
la mano (hand), la foto, la moto
-a
Meestal vrouwelijk
Voorbeelden
casa, pizza, strada
Uitzonderingen / Tips
il problema, il sistema, il poeta
-e
Kan beide zijn
Voorbeelden
il mare (m), la chiave (v)
Uitzonderingen / Tips
Moet je uit het hoofd leren!
-zione
Altijd vrouwelijk
Voorbeelden
stazione, informazione, lezione
Uitzonderingen / Tips
Net als -tie in NL
-tà
Altijd vrouwelijk
Voorbeelden
città, libertà, università
Uitzonderingen / Tips
Net als -teit in NL
-ista
Beide mogelijk
Voorbeelden
il/la turista, il/la dentista
Uitzonderingen / Tips
Geslacht bepaalt artikel
Oefenzinnen – Artikelen in context
💡 Tips
- Lees hardop: de klank van *l’*, *lo*, *gli* helpt je de regels te onthouden.
- Let op hoe het lidwoord overeenkomt met geslacht én aantal van het zelfstandig naamwoord.
- Gebruik deze zinnen als sjablonen voor je eigen korte zinnen met nieuwe woorden.
Il ragazzo mangia la pizza
→
De jongen eet de pizza
La donna legge un libro
→
De vrouw leest een boek
I bambini giocano nel parco
→
De kinderen spelen in het park
Le ragazze studiano italiano
→
De meisjes studeren Italiaans
L'uomo ha un'idea
→
De man heeft een idee
Gli studenti sono in classe
→
De studenten zijn in de klas
Uno studente è nuovo
→
Een student is nieuw
Una casa è grande
→
Een huis is groot
Hoofdstuk
5
Avere (Hebben) & Bezit
Het tweede belangrijkste werkwoord
Na essere is avere het meest gebruikte werkwoord. Het drukt bezit uit, maar ook gevoelens en leeftijd.
De vervoeging van avere
💡 Tips
- Let op de stille H in *ho, hai, ha, hanno* – je schrijft hem wel, maar spreekt hem niet uit.
- *Avere* is onregelmatig, maar komt in bijna elk gesprek voor: oefen de uitspraak van *hanno* en *hai* goed.
- Gebruik *avere* ook als hulpwerkwoord in samengestelde tijden (zoals *ho parlato*).
io
ho
(ik heb)
Io ho un gatto
Ik heb een kat
tu
hai
(jij hebt)
Tu hai ragione
Jij hebt gelijk
lui/lei
ha
(hij/zij heeft)
Lei ha fame
Zij heeft honger
noi
abbiamo
(wij hebben)
Noi abbiamo tempo
Wij hebben tijd
voi
avete
(jullie hebben)
Voi avete una casa
Jullie hebben een huis
loro
hanno
(zij hebben)
Loro hanno due figli
Zij hebben twee kinderen
Belangrijke uitdrukkingen met avere
In het Italiaans gebruik je avere waar wij “zijn” gebruiken:
💡 Tips
- In het Italiaans “heb” je honger, dorst of slaap – niet “ben”.
- Na *avere bisogno di* komt altijd *di* + zelfstandig naamwoord of infinitief: *ho bisogno di dormire*.
- *Avere* gebruik je ook voor leeftijd: *ho 20 anni*, nooit *sono 20 anni*!
avere fame
→
honger hebben
Ho fame!
-
Ik heb honger!
avere sete
→
dorst hebben
Hai sete?
-
Heb je dorst?
avere freddo
→
het koud hebben
Abbiamo freddo
-
Wij hebben het koud
avere caldo
→
het warm hebben
Ha molto caldo
-
Hij/zij heeft het erg warm
avere sonno
→
slaperig zijn / slaap hebben
I bambini hanno sonno
-
De kinderen zijn slaperig
avere paura
→
bang zijn
Ho paura del buio
-
Ik ben bang voor het donker
avere ragione
→
gelijk hebben
Tu hai ragione
-
Jij hebt gelijk
avere torto
→
ongelijk hebben
Hanno torto
-
Zij hebben ongelijk
avere bisogno di
→
nodig hebben
Ho bisogno di aiuto
-
Ik heb hulp nodig
avere ... anni
→
... jaar oud zijn
Ho venti anni
-
Ik ben twintig jaar
Bezittelijke voornaamwoorden
Let op: meestal MET lidwoord, behalve bij familie in enkelvoud.
💡 Tips
- Bezittelijke voornaamwoorden komen vóór het zelfstandig naamwoord en meestal met een lidwoord: *il mio libro*.
- Bij familie in enkelvoud laat je het lidwoord weg: *mia madre*, *mio padre*.
- Bij meervoud van familie gebruik je wél het lidwoord: *i miei genitori*.
il mio/la mia
→
mijn
il mio libro
= mijn boek
i miei/le mie
→
mijn (meervoud)
i miei amici
= mijn vrienden
il tuo/la tua
→
jouw
la tua casa
= jouw huis
i tuoi/le tue
→
jouw (meervoud)
i tuoi libri
= jouw boeken
il suo/la sua
→
zijn/haar
il suo cane
= zijn/haar hond
i suoi/le sue
→
zijn/haar (meervoud)
le sue chiavi
= haar sleutels
il nostro/la nostra
→
ons/onze
la nostra famiglia
= onze familie
i nostri/le nostre
→
onze (meervoud)
i nostri amici
= onze vrienden
il vostro/la vostra
→
jullie
il vostro amico
= jullie vriend
i vostri/le vostre
→
jullie (meervoud)
le vostre idee
= jullie ideeën
il loro/la loro
→
hun
la loro macchina
= hun auto
i loro/le loro
→
hun (meervoud)
i loro figli
= hun kinderen
mio padre
→
mijn vader
Geen lidwoord bij familie!
mia madre
→
mijn moeder
Geen lidwoord bij familie!
i miei genitori
→
mijn ouders
WÉL lidwoord bij meervoud!
Bezit met di (van)
💡 Tips
- Gebruik *di* om bezit of herkomst aan te geven: *il libro di Anna*, *un ragazzo di Roma*.
- *Di* verandert naar *del, della, dei, degli, delle* afhankelijk van het lidwoord dat volgt.
- Let op: *da* betekent iets anders (bij of vanaf), dus niet verwarren met *di*!
il libro di Marco
→
Marco's boek / het boek van Marco
la casa di Anna
→
Anna's huis / het huis van Anna
l'amico di mio fratello
→
de vriend van mijn broer
la macchina del professore
→
de auto van de professor
di + il = del
il cane della signora
→
de hond van de mevrouw
di + la = della
i giocattoli dei bambini
→
het speelgoed van de kinderen
di + i = dei
il colore dello zaino
→
de kleur van de rugzak
di + lo = dello
gli amici degli studenti
→
de vrienden van de studenten
di + gli = degli
le case delle ragazze
→
de huizen van de meisjes
di + le = delle
Veelgemaakte fouten – Let hierop!
Bij het gebruik van avere maken beginners vaak dezelfde fouten. Deze voorbeelden helpen je om ze te vermijden:
💡 Tips
- Onthoud: *avere* gebruik je bij honger, dorst, kou, slaap, angst en leeftijd.
- Plaats bijwoorden als *molto* vóór het zelfstandig naamwoord: *molta fame*, *molto caldo*.
- Controleer altijd het juiste voorzetsel: *paura di*, niet *paura da*.
❌ Sono 20 anni
→
✅ Ho 20 anni
In het Italiaans “heb” je jaren – je zegt niet “ik ben 20 jaar”.
❌ È fame
→
✅ Ha fame
Gebruik avere bij honger/dorst: “Hij heeft honger”, niet “Hij is hongerig”.
❌ Il mio madre
→
✅ Mia madre
Bij familie in enkelvoud géén lidwoord.
❌ Io ho fame molto
→
✅ Ho molta fame
In het Italiaans komt “molto” vóór het zelfstandig naamwoord.
❌ Lei ha paura da ragni
→
✅ Lei ha paura di ragni
Na paura gebruik je het voorzetsel di, niet da.
Hoofdstuk
6
Getallen, tijd en dagen
Praktische bouwstenen voor elk verhaal
Deze woorden kom je vaak tegen. Ze helpen je te begrijpen wanneer en hoe vaak iets gebeurt.
Getallen van 1 tot 20
💡 Tips
- Na 20 (venti) verandert de vorm soms: 21 = ventuno (zonder i), 28 = ventotto.
- “Uno” wordt “un” vóór een zelfstandig naamwoord: un libro, una casa.
- Tel hardop – Italianen spreken getallen ritmisch en duidelijk uit.
1
=
uno
2
=
due
3
=
tre
4
=
quattro
5
=
cinque
(tjin-kwe)
6
=
sei
7
=
sette
8
=
otto
9
=
nove
10
=
dieci
(djé-tji)
11
=
undici
12
=
dodici
13
=
tredici
14
=
quattordici
15
=
quindici
(kwin-di-tji)
16
=
sedici
17
=
diciassette
18
=
diciotto
19
=
diciannove
20
=
venti
Tientallen en grotere getallen
💡 Tips
- Bij samengestelde getallen vallen klinkers vaak weg: venti + uno → ventuno.
- “Cento” verandert niet in het meervoud: *duecento*, *trecento*.
- Duizendtallen: *mille* (enkelvoud) → *mila* (meervoud): *duemila, tremila.*
30
=
trenta
(bv. trentuno = 31)
40
=
quaranta
(bv. quarantadue = 42)
50
=
cinquanta
(bv. cinquantatré = 53)
60
=
sessanta
(bv. sessantotto = 68)
70
=
settanta
(bv. settantasette = 77)
80
=
ottanta
(bv. ottantuno = 81)
90
=
novanta
(bv. novantanove = 99)
100
=
cento
(bv. centodieci = 110)
1000
=
mille
(bv. duemila = 2000)
eerste
=
primo
(bv. prima volta = de eerste keer)
Dagen van de week
Let op: in het Italiaans gebruik je geen hoofdletter!
💡 Tips
- Gebruik *il* voor herhaling: *il lunedì = elke maandag*.
- Alle dagen zijn mannelijk behalve *domenica* (vrouwelijk).
- Dagen op -dì hebben altijd een accent op de laatste lettergreep.
lunedì
→
maandag
(Let op accent!)
martedì
→
dinsdag
(Let op accent!)
mercoledì
→
woensdag
(Let op accent!)
giovedì
→
donderdag
(Let op accent!)
venerdì
→
vrijdag
(Let op accent!)
sabato
→
zaterdag
(Geen accent)
domenica
→
zondag
(Vrouwelijk!)
il lunedì
→
op maandag(en)
(Met lidwoord = elke week)
lunedì
→
maandag
(Zonder lidwoord = deze of volgende maandag)
Maanden en seizoenen
💡 Tips
- Maanden en seizoenen krijgen geen hoofdletter in het Italiaans.
- Gebruik *a* voor maanden: *a maggio, a agosto.*
- Voor seizoenen kun je ook *d’inverno, d’estate* gebruiken (in de winter / in de zomer).
gennaio
Nederlands
januari
Seizoen
inverno
febbraio
Nederlands
februari
Seizoen
inverno
marzo
Nederlands
maart
Seizoen
primavera
aprile
Nederlands
april
Seizoen
primavera
maggio
Nederlands
mei
Seizoen
primavera
giugno
Nederlands
juni
Seizoen
estate
luglio
Nederlands
juli
Seizoen
estate
agosto
Nederlands
augustus
Seizoen
estate
settembre
Nederlands
september
Seizoen
autunno
ottobre
Nederlands
oktober
Seizoen
autunno
novembre
Nederlands
november
Seizoen
autunno
dicembre
Nederlands
december
Seizoen
inverno
De tijd uitdrukken
💡 Tips
- Alle uren behalve één zijn meervoud: *le due, le tre, le quattro*.
- Gebruik *è l’una* alleen voor één uur (enkelvoud).
- Gebruik *e mezza* voor half en *meno un quarto* voor kwart vóór – letterlijk vertaald uit het Italiaans.
Che ora è?
→
Hoe laat is het?
Sono le due
=
Het is twee uur
È l'una
→
Het is één uur
(Enkelvoud voor 1 uur!)
Sono le tre
→
Het is drie uur
(Meervoud voor de rest)
e mezza
→
half (na het uur)
le due e mezza
=
half drie (2:30)
e un quarto
→
kwart over
le tre e un quarto
=
kwart over drie (3:15)
meno un quarto
→
kwart voor
le quattro meno un quarto
=
kwart voor vier (3:45)
di mattina
→
's ochtends
le otto di mattina
=
acht uur 's ochtends (08:00)
di pomeriggio
→
's middags
le due di pomeriggio
=
twee uur 's middags (14:00)
di sera
→
's avonds
le otto di sera
=
acht uur 's avonds (20:00)
Tijdsaanduidingen
💡 Tips
- Gebruik *non ... mai* voor “nooit” en *non ... ancora* voor “nog niet”.
- Veel tijdsbepalingen staan vooraan in de zin: *Oggi vado al lavoro*, *Domani parto*.
- *Già* en *ancora* zijn vaak tegenpolen: *già = al*, *ancora = nog (niet).*
oggi
→
vandaag
Oggi fa bel tempo
-
Vandaag is het mooi weer
ieri
→
gisteren
Ieri sono andato al cinema
-
Gisteren ben ik naar de bioscoop gegaan
domani
→
morgen
Domani è domenica
-
Morgen is het zondag
ora/adesso
→
nu
Ora mangiamo
-
Nu eten we
dopo
→
later / daarna
Ci vediamo dopo
-
We zien elkaar later
prima
→
eerst / eerder
Prima di mangiare
-
Voor het eten
sempre
→
altijd
È sempre tardi
-
Hij is altijd laat
mai
→
nooit
Non bevo mai caffè
-
Ik drink nooit koffie
spesso
→
vaak
Vado spesso al mare
-
Ik ga vaak naar zee
qualche volta
→
soms
Qualche volta piove
-
Soms regent het
già
→
al / reeds
Ho già mangiato
-
Ik heb al gegeten
ancora
→
nog
Non ancora
-
Nog niet / nog steeds niet